Khái niệm về thặng dư tiêu dùng có nguồn gốc từ quy luật thỏa dụng biên giảm dần. Quy luật này cho rằng khi chúng ta chúng ta mua nhiều hàng hóa hơn thì tiện ích cận biên của nó sẽ giảm đi. Trong kinh doanh hay thậm chí là trong cuộc sống hàng ngày thì thặng dư tiêu dùng luôn được nhiều người nhắc đến. Nhưng để hiểu rõ được thặng dư tiêu dùng và công thức tính thặng dư tiêu dùng như thế nào thì chưa hẳn ai cũng biết. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu “tất tần tật” về thặng dư tiêu dùng trong bài viết dưới đây nhé!
Danh Mục Bài Viết
Thặng Dư Tiêu Dùng Là Gì?
Consumer Surplus có nghĩa là thặng dư tiêu dùng hay gọi cách khác là thặng dư người tiêu dùng hay thặng dư của người mua. Đây là thước đo kinh tế của lợi ích vượt quá của khách hàng. Thặng dư tiêu dùng được tính bằng cách so sánh sự khác biệt giữa mức độ sẵn sàng trả của người tiêu dùng cho một sản phẩm và giá thực tế mà họ phải trả. Giá này còn được gọi là giá cân bằng. Khi mức độ sẵn sàng trả của người tiêu dùng cho một sản phẩm lớn hơn giá thị trường của sản phẩm đó thì thặng dư xảy ra.
Thặng dư của người tiêu dùng là sự thỏa mãn bổ sung mà một người thu được khi tiêu dùng thêm một đơn vị sản phẩm hoặc dịch vụ – dựa trên lý thuyết kinh tế về mức thỏa dụng cận biên. Do có sự khác biệt về sở thích cá nhân mà sự hài lòng của từng người tiêu dùng cũng khác nhau. Trên lý thuyết, khi người tiêu dùng mua càng nhiều sản phẩm thì họ sự sẵn sàng trả nhiều hơn cho mỗi đơn vị bổ sung sẽ ít đi do mức độ thỏa dụng cận biên thu được từ sản phẩm đó giảm dần.
Jules Dupuit – một kỹ sư dân dụng và nhà kinh tế người Pháp đã nghiên cứu và phát triển khái niệm thặng dư tiêu dùng. Đến năm 1844 khái niệm này được phổ biến bởi nhà kinh tế học người Anh Alfred Marshall, đây là khái niệm phụ thuộc vào giả định rằng mức độ hài lòng của người tiêu dùng – mức độ tiện ích là có thể đo lường được. Bởi vì khi số lượng mua tăng lên thì tiện ích mang lại cho mỗi đơn vị hàng hóa bổ sung thường giảm. Và vì giá của hàng hóa không phải tiện ích của tất cả các đơn vị, nó chỉ phản ánh tiện ích của đơn vị mua cuối cùng nên tổng tiện ích sẽ vượt quá tổng giá trị thị trường.
Thặng dư của người tiêu dùng rất quan trọng vì người tiêu dùng có thể nhận được lợi ích thu được từ việc cung cấp một sản phẩm với các điều kiện mà nó được cung cấp. Từ đó có thể đánh giá được khả năng tác động ròng lên phúc lợi của các chính sách lên các sản phẩm khác nhau được cung cấp làm thay đổi các điều khoản đã đề ra. Khái niệm này được các nhà kinh tế lập luận rằng một số hệ thống thuế kém hơn những hệ thống khác vì chúng dẫn đến sự thiếu hụt lớn hơn thặng dư của người tiêu dùng.
Người ta cũng cho rằng trong các ngành có chi phí giảm, nếu sản phẩm được bán trên thị trường với giá thống nhất hoặc, trong hầu hết các công thức hiện đại, với giá bằng chi phí cận biên thì chi tiêu của người tiêu dùng cho một sản phẩm sẽ không bao gồm tổng chi phí. Nhà nước nên tạo ra khả năng sản xuất sản phẩm thông qua trợ cấp khi có lợi nhuận thặng dư của người tiêu dùng là bằng chứng cho điều này. Trên thực tế, những gì người tiêu dùng sẵn sàng trả nhưng không nên được hiểu đó là một yếu tố phụ trợ bên cạnh những gì họ phải trả. Vì trong việc xác định sản lượng, nó chỉ ra rằng họ chỉ đang trả nhiều tiền để mua giá trị của sản phẩm cho họ mà thôi.
Tính Thặng Dư Tiêu Dùng Như Thế Nào?
Lý thuyết thặng dư tiêu dùng
Tại điểm mà cung và cầu gặp nhau chính là điểm cân bằng (giá cân bằng). Vùng nằm trên mức cung và dưới mức giá cân bằng thì nó được gọi là thặng dư sản xuất (Producer Surplus – PS), và khu vực dưới mức cầu và trên mức giá cân bằng là thặng dư tiêu dùng (Consumer Surplus – CS) – khu vực màu xanh lá cây.
Sau khi xem qua đường cầu và đường cung, ta có công thức tính thặng dư tiêu dùng như sau:
Thặng dư tiêu dùng (CS) = ½ (đáy) (chiều cao)
Áp dụng công thức vào ví dụ trên ta được:
CS = ½ (40) (70-50) = 400
Ví dụ về cách tính thặng dư tiêu dùng
Thặng dư tiêu dùng (thặng dư của người mua) -CS là phần diện tích dưới đường cầu và trên đường giá. Diện tích này được xác định bởi tam giác vuông có 3 cạnh gồm: đường cầu, đường giá CB và trục tung.
Dựa vào phương trình đường cầu, ta có thể xác định được đường cầu cắt trục tung tại mức giá P=60. Sau đó thế Q=0 vào phương trình đường cầu, ta được:
CS = (60-30)x60/2 = 900 triệu USD
Sử Dụng Đường Cầu Để Đo Lường Thặng Dư Của Người Tiêu Dùng
Đối với các thị trường cạnh tranh về hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng, đa phần sẽ có nhiều người bán các mặt hàng đó và có nhiều người sẽ mua chúng. Vì vậy mà thị trường này ngày càng trở nên hấp dẫn bởi giá các mặt hàng ngày càng tăng do nhu cầu người tiêu dùng ngày càng nhiều, dẫn đến tỷ lệ cạnh tranh ngày một lớn. Từ đó là số lượng hàng hóa trên thị trường tăng nhanh và đường cung hướng dốc lên trên. Ngược lại, việc nhiều nhà sản xuất tham gia vào thị trường là có lợi cho người tiêu dùng vì mức giá mà họ có thể mua được càng thấp. Do đó, lượng cầu sẽ tăng lên khi giá giảm và đường cầu dốc xuống. Nơi đường cung và đường cầu cắt nhau được gọi là điểm cân bằng, tại đây cho ta thấy được giá p* của mặt hàng và số lượng q* được mua và bán.
Đối với số lượng mặt hàng thấp hơn số lượng hiện có trên thị trường, người tiêu dùng sẽ sẵn sàng trả giá cao hơn mức giá trên thị trường. Tuy nhiên, ở điểm cân bằng họ có thể mua và tiêu thụ tất cả số lượng sản phẩm trên thị trường của mặt hàng với giá thị trường trên một đơn vị sản phẩm. Giá trị chênh lệch giữa mức giá cao hơn mà họ phải trả cho số lượng thấp hơn và số lượng thấp hơn có giá thị trường là thặng dư của người tiêu dùng. Đây có thể nói là một lợi ích cho người tiêu dùng về giá trị mà họ gắn vào mặt hàng vượt quá giá mà họ phải trả cho nó.
Các Giả Thiết Về Thặng Dư Người Tiêu Dùng
Tiện ích là một yếu tố có thể đo lường được. Lý thuyết về thặng dư tiêu dùng cho rằng giá trị của mức độ thỏa dụng có thể đo lường được. Theo kinh tế học Marshall, một con số có thể biểu thị được mức độ hữu dụng. Ví dụ, tiện ích xuất phát từ một quả táo là 15 đơn vị. Không có bất cứ sản phẩm nào thay thế: Không có sẵn sản phẩm thay thế cho bất kỳ hàng hóa nào đang được nhắc đến. Tiện ích biên của tiền là không đổi: quy luật này nói rằng tiện ích thu được từ thu nhập của người tiêu dùng là không đổi. Có nghĩa là, nếu có bất kỳ sự thay đổi nào về lượng tiền mà người tiêu dùng đang có thì đều không thể làm thay đổi được lượng tiện ích mà họ thu được từ nó. Điều này là bắt buộc bởi vì không có nó tiền không thể được sử dụng để đo lường mức độ tiện ích.
Quy luật thỏa dụng cận biên giảm dần: quy luật này chỉ ra rằng một sản phẩm/ dịch vụ được sử dụng càng nhiều, thì mức độ thỏa dụng cận biên thu được từ việc sử dụng thêm mỗi đơn vị càng thấp.
Tiện ích biên độc lập: Sản phẩm đang được tiêu dùng được lấy từ tiện ích cận biên thu được không bị ảnh hưởng bởi tiện ích cận biên thu được từ việc tiêu dùng hàng hóa/dịch vụ tương tự. Ví dụ, nếu bạn uống nước chanh, công dụng có được từ nó sẽ không bị ảnh hưởng bởi công dụng có được từ nước chanh.
Điểm Bất Lợi Trong Thặng Dư Tiêu Dùng
Ở mọi mức thu nhập, nếu mức thỏa dụng biên của tiền được giả định là không đổi đối với người tiêu dùng và thước đo mức độ thỏa dụng là tiền được chấp nhận thì thặng dư của người tiêu dùng có thể được thể hiện dưới dạng vùng tô bóng dưới đường cầu tiêu dùng. Nếu người tiêu dùng mua MO của hàng hóa ở mức giá ON hay ME, thì suy ra tổng giá trị thị trường hay số tiền anh ta trả là MONE. Nhưng tổng tiện ích là MONY. Sự khác biệt giữa chúng là khu vực bóng mờ NEY, đó là thặng dư của người tiêu dùng.
Nhiều nhà kinh tế ở thế kỷ 20 cho rằng khái niệm này dần trở nên sai lệch khi họ nhận ra rằng tiện ích thu được từ một mặt hàng không độc lập với tính sẵn có và giá cả của những mặt hàng khác. Ngoài ra, còn gặp nhiều khó khăn trong việc giả định rằng mức độ tiện ích có thể đo lường được.
Khái niệm này vẫn được giữ lại bởi các nhà kinh tế học, họ bất chấp những khó khăn trong việc đo lường, để có thể mô tả lợi ích của việc mua hàng hóa sản xuất hàng loạt với giá thấp. Thặng dư tiêu dùng còn được sử dụng trong các lĩnh vực kinh tế phúc lợi và thuế. Ngoài ra, thặng dư tiêu dùng còn có một số hạn chế khác như:
- Rất khó có thể đo lường các tiện ích biên trong nhiều đơn vị khác nhau của một loại hàng hóa mà một người sử dụng. Do đó, khó có thể đo lường một cách chính xác thặng dư của người tiêu dùng.
- Đối với những mặt hàng nhu yếu phẩm, tiện ích biên của một vài đơn vị đầu tiên là vô cùng lớn. Do đó thặng dư tiêu dùng là vô hạn đối với loại hàng hóa này.
- Sự góp mặt của các sản phẩm thay thế cũng ảnh hưởng đến thặng dư tiêu dùng.
- Việc xác định thang đo tiện ích cho hàng hóa danh giá như kim cương hay những trang sức quý giá là rất khó.
- Chúng ta không thể nào đo lường thặng dư tiêu dùng bằng tiền được. Vì khi người tiêu dùng mua hàng thì tiện ích biên của tiền thay đổi và lượng tiền dự trữ của họ giảm đi.
Qua bài viết này thì bạn đã biết công thức tính thặng dư tiêu dùng chưa? Bạn hiểu được hạn chế trong thặng dư tiêu dùng như thế nào? Chúng tôi hy vọng bài viết này có thể hỗ trợ bạn trong học tập, công việc và các nghiên cứu trong tương lai.